Abhazya Halk Şairi, Abhaz yazılı edebiyatının kurucusu, tarihçi, etnograf, folklorist ve dilbilimci Dırmit Yosif Gulia, 21 Şubat 1874’te Vuarça köyünde doğdu.

Babası Urus, oğlunun iyi bir eğitim almasını istiyordu. Sekiz yaşındayken köyün papazı ona okuma yazma öğretti. Çocukluk adı “Gach” olan Dırmit, okula hemen kabul edilmedi. Ancak babasının ısrarları sonucunda Sohum’daki Aşkharua Okulu’na kaydolmayı başardı.

Ne yazık ki anne ve babasını erken yaşta kaybetti. Hayat, ona istediği gibi bir eğitim imkânı sunmadı. Bununla ilgili olarak şöyle diyordu: “Ben sadece dört yıl dört ay okulda eğitim gördüm, o da sürekli değildi. Ondan sonra kitaplar ve hayat benim öğretmenlerim oldu.”

Öğretmenlik yaptı, çeviri işleriyle uğraştı ve halkını eğitmek için var gücüyle çalıştı. Gece gündüz demeden emek verdi. Halkın içinde olmaya özen gösterdi, köylülerle sürekli temas halindeydi. 1919’dan itibaren yayımlanan “Apsnı” gazetesinin editörlüğünü üstlendi ve gazeteyi köy köy dolaştırarak halka ulaştırdı. Ona “Okumasını bilmiyorlar, neden dağıtıyorsun?” diye sorduklarında şu cevabı verirdi: “Bugün ilgilerini çekmese bile, yarın ‘ne yazıyor acaba?’ diye bakarlar. Yazılanlar kaybolmaz, yaşar.”

O, yılmadan, yorulmadan, umutsuzluğa kapılmadan çalıştı. Hava ne kadar kötü olursa olsun, kışın soğuğuna yazın sıcağına aldırmadan yeni bir bilgi, bir mektup, bir mesaj, bir bildiri götürmek için kimi zaman yaya, kimi zaman at sırtında halkına ulaştı.

Şiirlerini veya hikâyelerini halk arasında duyduğunda, nerede öğrendiklerini sorar ve onlarla üzerine konuşurdu. İnsanlar bu sözlerin halk arasında yayılan anonim eserler olduğunu söylediklerinde mutlu olurdu. Kendi sözlerinin halkın diline yerleşmesi ona gurur verirdi.

Ektiği bilginin karşılığını görmek onu sevindirirken, yapılacak daha çok şey olduğunu bilmek de içini sızlatıyordu. Çok sevdiği şiirlerine yeterince vakit ayıramıyordu çünkü eğitime katkı sağlamak için tüm gücünü harcıyordu. Kendisi için şöyle diyordu: “Ben imkânlarımı ve kuvvetimi halkıma adamalıyım…”

Büyük Dırmit’nin tüm varlığını adadığı dili ve milleti uzun yaşasın! Apsuva dili, tüm dünyada sonsuza dek yankılansın!

Жәабранмза 21, 1874 шықәсазы Уарча ақыҭан диит Аԥсны Жәлар рпоет, аԥсуа ҩыратә литература ашьаҭаркҩы, аҭоурыхҭҵааҩ, аетнограф, афольклорист, абызшәадырҩы Дырмит Иосиф иԥа Гәлиа.

Дырмит иаб аԥсышәала Урыс ихьӡын. Иҭахын иԥа аҵара иирҵар. Ақыҭа апап аҩреи аԥхьареи иирҵеит аашықәса анихыҵуаз. Дырмит ихәыҷы хьӡы Гач ауп. Гач иаб Урыс дацрымҵӡакәа, иаразнак дрыдрымкылеит, аха Аҟәа Ашьхарыуаа рышкол дҭаимҵар имуит.

Иани иаби заа иԥсит. Иара ишиҭахыз аҵара мацара аҽазкра аԥсҭазаара инамҭеит. Ихаҭа иҩуан: «Сара ԥшьшықәсеи ԥшьымзи ракәын ашколқәа рҟны аҵара анысҵоз, иара уигьы инеиԥынкыланы акәымкәа. Уи ашьҭахь сара рҵаҩцәас исыман ашәҟәқәеи аԥсҭазаареи», - ҳәа.

Рҵаҩыс аус иуан ашколқәа рҿы. Аиҭагара инапы алакын. Еиҭагаҩысгьы аус иухьан. Иԥсҭазаара зегьы ижәлар аҵара адырҵара, аҵарадырра рызнагара дашьҭан.

Иахьеи-уахеи дмыцәа, дымтәа илшара зегьы уи иазкын. Ишымариамызгьы, ихаҭа дрылаланы драцәажәо, 1919 шықәса инаркны аҭыҵра иалагаз аԥсуа газеҭ «Аԥсны», иара редакторс дызмаз игәыдкыланы, анхацәа дрылан. Аԥхьара рдыруама абри шаны изуҭо анырҳәалакгьы: «Иахьа иазхьамԥшыргьы, уаҵәы иахәаԥшуеит ианузеишь ҳәа, уаҵәы акәымзаргьы уаҵәашьҭахь. Ианҵоу ыӡӡом иаанхоит, еиқәхоит», - иҳәон.

Ааԥсара ҟамҵакәа, агәкажьра инмырԥшкәа, ижәлар адырра иазхьарԥшуа, иагьа амш бааԥсызаргьы, ӡынразаргьы, хьҭазаргьы, иааҭыҵуаз ҩырак зныз, жәабжьк зҳәоз, дырра ҿыцк рызназгоз, рхәыцра еиҭазкша, аҩреи аԥхьареи агәыблыра дзыркыша иманы дрылан зны ҽыла, зны шьапыла.

Ирҳәоит, иара ихаҭа ииҩуаз ажәеинраалоума, жәабжьума ианрылаҵәалак, иргәаԥханы еиҭарҳәо, еимардо ианыҟалалак, дразҵаауан абри абашәаҳаи ҳәа. Даргьы аҭак ирҭон, ари ажәлар иаԥырҵаз ауп, ҿаԥыцуп ҳәа. Иара уи игәы иаахәон. Дазыгәдыун иажәа иакыз ашьаҭа. Илаиҵаз ажәла инаҭаз аарых деигәырӷьон.

Игәы иалан ҭынч хырхарҭак алкааны, иара мацара аҽазкра алшара ахьимамыз. Иҟаҵатәыз рацәан. Бзиа иибоз ажәеинраалақәа рыҩра мацара ихы изаҭомызт. Аҵарадыррахь илшоз ҟаиҵар акәын. Ихазы иҳәоит: «Сгәамчи сылшареи ԥсаҟьаны сыжәлар ирзыскыр акәын …», - ҳәа.

Дырмит ду ихы-иԥсы зызкыз ибызшәа, ижәлар рԥеиԥш анарха аиуааит! Адунеи ианыҩлааит Аԥсуа бызшәа!

СЫҦСАДГЬЫЛ

Сыхаара сыҧсадгьыл,

Иҟалазеи, закәызеи ?

Иуҧшаауазеи, иуцәыӡзеи,

Абас улахь зеиқәузеи?!

Нхыҵҟа ицаз угәырҩома,

Мшын нырцә иҟоу уџьабома?

Сылашара, сыпсадгьыл,

Абас улахь зеиқәузеи?

Уахьҵарадоу пхоушьоума,

Ма даҽакы гәнугоума?

Сылашара, сыԥсадгьыл,

Абас улахь зеиқәузеи?